BỆNH ĐÓNG DẤU Ở LỢN (HEO) - BỆNH TÍCH, VACXIN VÀ THUỐC ĐẶC TRỊ

Bệnh đóng dấu lợn là một bệnh truyền nhiễm xảy ra ở lợn trên 12 tuần tuổi, với triệu chứng điển hình là xuất huyết da với các vết đỏ hình vuông, hình chữ nhật, hình kim cương, lợn sốt cao và bỏ ăn. Tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ chết cao nếu không được khắc phục kịp thời.

Lịch sử

Bệnh đóng dấu lợn được Pasteur và Thuiller phát hiện vào năm 1882, nhưng cho đến năm 1885 Loffler và Schuitz mới là những người xác định được nguyên nhân chính gây bệnh đóng dấu ở lợn là do vi khuẩn Erysipelothrix rhusiopathiae (syn, insidiosa) gây ra.

Hình ảnh lợn bị nổi ban đỏ khi bị nhiễm bệnh

Vi khuẩn Erysipelothrix rhusiopathia còn gọi là vi khuẩn thổ nhưỡng vì nó tồn tại trong cơ thể bệnh súc và môi trường nuôi. Khoảng 50% các loài vật nuôi mang vi khuẩn này trong hạch amidal. Vi khuẩn luôn có trong cơ thể lợn và môi trường do được bài tiết qua nước bọt, phân hoặc nước tiểu trong đó phân là nguồn lây nhiễm chính. Bệnh ít gặp ở lợn dưới 12 tuần tuổi do có sự bảo hộ của kháng thể từ lợn nái truyền qua sữa non. Lợn choai, lợn nái không được tiêm phòng, nhất là khi đã đẻ đến lứa thứ tư rất dễ mắc bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh (Erysipelothrix rhusiopathiae)

Erysipelothrix rhusiopathiae là trực khuẩn nhỏ, thẳng, đôi khi hơi cong, không di động, dễ nuôi cấy ở các điều kiện hiếu khí và yếm khí, bắt màu Gram dương. Vi khuẩn gây bệnh đóng dấu ở lợn có sức đề kháng rất cao, sức sống dẻo dai. Tuy nhiên, chúng bị tiêu diệt ở nhiệt độ >70 ^oC.

Đường xâm nhập của mầm bệnh vào cơ thể vật chủ chủ yếu qua đường tiêu hóa, một số trường hợp xâm nhấp qua vết thương ở da, niêm mạc. 

Vi khuẩn sau khi xâm nhập vào cơ thể sẽ di chuyển từ hệ thống bạch huyết sang hệ thống tuần hoàn gây tổn thương nội mô huyết quản. Tổ chức tổn thương này kết hợp với bạch cầu, tiểu cầu tạo thành huyết khối gây ứ trệ tuần hoàn, tụ máu.

Dấu da chính là do tụ máu vì tắc mạch quản đảm nhiệm nuôi vùng da đó. Ban đầu dấu có màu đỏ, sau đó tím xanh.

Vi khuẩn Erysipelothrix rhusiopathiae nguyên nhân gây bệnh đóng dấu heo

Triệu chứng

Thời gian ủ bệnh đóng dấu ở lợn khoảng 1- 2 ngày, triệu chứng lâm sàng thường xuất hiện đột ngột, lợn nái có thể sảy thai trong trường hợp cấp tính hoặc á cấp tính, thai lưu dễ gây nhiễm trùng. Triệu chứng điển hình trên da là các vết đỏ hình kim cương từ 10 đến 50mm, có thể chuyển dần từ đỏ sang đen.

Triệu chứng ở lợn nái:

• Trường hợp cấp tính, lợn có thể chết nhanh do nhiễm trùng máu cấp hoặc suy tim.
• Trên da xuất hiện các vết đóng dấu sẽ chuyển dần từ đỏ sang đen do hoại tử nhưng không gây áp xe.
• Sốt cao 40°C.
• Mệt mỏi, ủ rũ (một số trường hợp không biểu hiện).
• Nhiễm trùng khớp - viêm khớp, thể hiện khi lợn đi đứng khó khăn.
• Bỏ ăn, suy dinh dưỡng.
• Loét da.
• Van tim loét sùi như súp lơ

Triệu chứng ở lợn đực giống:

Lợn đực giống bị nhiễm vi khuẩn gây bệnh có biểu hiện sốt cao, gây ảnh hưởng đến tinh trùng, nhất là trong giai đoạn hoàn thiện (5 - 6 tuần). Có thể gây vô sinh, chất lượng tinh giảm làm tỷ lệ đậu thai giảm.

Bệnh đóng dấu ở lợn đực tiến triển nhanh trong khoảng từ 3 - 5 ngày, con vật sẽ yếu dần, khó thở, thân nhiệt hạ thấp, tỷ lệ chết từ 50 - 60%. Nếu kéo dài hơn 1 tuần sẽ khiến bệnh chuyển sang thể mãn tính gây mất thẩm mỹ bởi những vết đỏ hình vuông, tròn, ảnh hưởng đến chất lượng lợn thịt.

Bệnh đóng dấu lợn cũng có thể kéo dài khoảng 4 tháng, lợn bị nhiễm có thể khỏi hoàn toàn những cũng có thể chết do gầy mòn và kiệt sức.

Các triệu chứng ngoài da của bệnh đóng dấu heo

Bệnh tích trên heo

• Da có dấu đa dạng, tím bầm, dễ nhận biết.
• Tổ chức liên kết dưới da thẩm dịch nhớt, keo nhày.
• Phổi viêm, tụ máu
• Lách sưng to, tụ máu. Bề mặt lách xuất hiện những đám tụ huyết nổi lên.
• Thận sưng, trên  bề mặt quan sát thấy các đám tụ máu, hình vuông hoặc tròn.
• Các cơ quan bộ phận khác chủ yếu là hiện tượng tụ máu,
• Viêm tăng sinh bao khớp.

Chẩn đoán

Chủ yếu dựa vào một số biểu hiện: bỏ ăn, sốt cao, da xuất hiện những vết đóng dấu hình kim cương, có thể sờ thấy ở da lung, chân sau và sườn.

Mổ khám và phân lập vi khuẩn cũng sẽ phát hiện được vi khuẩn đóng dấu lợn. Mẫu bệnh phẩm là miếng gan, thận, xương ống hoặc cũng có thể là cơ tim, van tim, chỗ khớp bị viêm của con bị nhiễm bệnh.

Phòng bệnh

• Nếu phát hiện lợn đực giống có biểu hiện sốt với các vết xước xát, cần điều trị ngay và không cho phối trong thời gian tối thiểu bốn tuần.
• Tiêm vacxin đóng dấu lợn cho lợn hậu bị và đực giống, tái chủng sau 2 - 4 tuần (theo hướng dẫn của nhà sản xuất) từ 14 tuần tuổi. Một số trường hợp có thể cần phải tiêm mũi thứ 3 sau mũi thứ 2 hai tháng, thường là khi vận chuyển lợn giống đến trang trại.
• Tái chủng cho lợn nái hai tuần trước khi đẻ hoặc vào thời điểm cai sữa, tùy thuộc vào tỷ lệ mắc và tiền sử bệnh trong trang trại. Tái chủng cho lợn đực giống sáu tháng một lần.
• Nếu sau khi tiêm phòng bệnh vẫn nổ ra, cần đánh giá tình trạng vệ sinh chuồng nuôi và sử dụng phương pháp “cùng vào - cùng ra”.
• Khi dịch nổ ra, lưu ý nguồn nước, phân, dịch mũi và cám đều mang vi khuẩn đóng dấu lợn.
• Vaccine là dạng bất hoạt nên an toàn, không có tác dụng phụ đối với lợn nái.
• Bảo quản vaccine theo hướng dẫn của nhà sản xuất để đảm bảo hiệu quả miễn dịch.
• Trường hợp bệnh xảy ra lẻ tẻ, nước tiểu và phân là trung gian truyền bệnh, do vậy nên tiêm Penicillin cho lợn ở tất cả ô chuồng quanh đó.
• Chim và gia cầm cũng có thể làm thức ăn bị nhiễm mầm bệnh.
• Dịch thường bùng phát trong những tháng mùa hè. Trong các ổ dịch nhỏ, cần tẩy uế khử trùng kỹ tránh lây lan.